Soomaaliya waa dal ku yaal Geeska Afrika oo leh taariikh qani ah, juqraafi gaar ah, iyo dhaqan hodan ah. Waxay leedahay xeebta ugu dheer ee Afrika, waxayna ku taal meel istiraatiiji ah oo isku xirta Bariga Afrika, Carabta, iyo Hindiya. Maqaalkan, waxaan si qoto dheer u eegi doonnaa taariikhda Soomaaliya, laga soo bilaabo waagii hore ee ka hor gumeysiga, xilligii Islaamka, iyo marxaladaha kala duwan ee ay soo martay illaa iyo maanta.
Soomaaliya Ka Hor Gumeysiga
Ka hor intii uusan gumeysigu imaan, Soomaaliya waxay ahayd dal leh dhaqan soo jireen ah iyo nidaamyo bulsho oo u gaar ah. Dadka Soomaaliyeed waxay ahaayeen reer guuraa iyo beeraley, waxaana jiray magaalooyin ganacsi oo muhiim ah, sida Muqdisho, Berbera, iyo Saylac.
Dhulka Soomaaliya iyo Juqraafi ahaan Qadarkeedii Hore
Soomaaliya waxay mar ka mid ahayd dhul ballaaran oo ay degganaayeen dad Soomaaliyeed iyo qowmiyado kale oo xiriir la leh. Sida laga xusay buugaag taariikheed, dhulka Soomaaliya wuxuu gaarayey ilaa waqooyi bari Kenya, Jabuuti, iyo qeybo ka mid ah Itoobiya iyo Waqooyi Bari Afrika.
Dhaqaalaha iyo Noloshii Hore
Soomaalidu waxay si weyn ugu tiirsanaayeen xoolo-dhaqashada, kalluumeysiga, iyo ganacsiga. Magaalooyin sida Muqdisho iyo Saylac waxay ahaayeen xarumo muhiim ah oo ganacsi, iyagoo xiriir la lahaa Carabta, Faarisiyiinta, Hindiya, iyo Yurubiyiin hore.
Dhaqanka iyo Nidaamka Bulsho
Bulshada Soomaaliyeed waxay lahayd nidaamyo qabiil oo ay ku xisaabtami jireen, waxana jirey hogaamiyeyaal dhaqameedyo lagu xushmeeyo talo-wadaagga iyo garsoorka. Xeer Soomaaligu wuxuu ahaa nidaamka sharci ee ay dadka ku dhaqmaan ka hor inta aysan sharciyo kale imaan.
Xilliga Islaamka iyo Sidii Uu Ku Fidiyay Soomaaliya
Diinta Islaamku waxay soo gaartay Soomaaliya qarnigii 7-aad, xilligaas oo qaxooti Muslimiin ah ay u soo hijroodeen dhulka Soomaaliyeed, si ay uga fogaadaan cadaadiskii Quraysh ee Maka. Soomaaliya waxay noqotay mid ka mid ah meelaha ugu horreeya ee Islaamku ka gaadhay Afrika.
Doorka Soomaaliya Ee Fidinta Islaamka
Intii lagu guda jiray xilliyadii dambe, magaalooyin Soomaaliyeed waxay noqdeen xarumo diimeed oo muhiim ah, iyada oo culimo Soomaaliyeed ay ka qeyb qaateen fidinta Islaamka Bariga Afrika.
Gumeysiga iyo Xilliyadii Adkaa
Gumeysigii ugu horreeyay ee Soomaaliya yimid wuxuu ahaa Boqortooyadii Boortaqiiska qarnigii 16-aad. Laakiin, markii la gaaray qarnigii 19-aad, quwadaha Yurub ayaa Soomaaliya u kala qeybsaday sidatan:
- Ingiriiska: Wuxuu qabsaday Woqooyi (Soomaaliland).
- Talyaaniga: Wuxuu qabsaday koonfurta Soomaaliya.
- Faransiiska: Wuxuu qabsaday Jabuuti (markii dambe noqotay French Somaliland).
- Itoobiya: Waxay qabsatay dhulka Soomaali Galbeed.
Dagaaladii Xoriyadda iyo Gobannimo-doonka
Dadka Soomaaliyeed waxay iska caabiyeen gumeysiga, waxaana taariikhda xustay halgankii Daraawiishta ee uu hogaaminayey Sayid Maxamed Cabdulle Xasan, kaasoo la dagaallamay Ingiriiska iyo Itoobiya in ka badan 20 sano.
Soomaaliya Markii Ay Xorowday
Ka dib dagaallo badan iyo cadaadis caalami ah, Soomaaliya waxay xorowday 1960-kii, iyadoo Woqooyi iyo Koonfur ay midoobeen si ay u sameeyaan Jamhuuriyadda Soomaaliya.
Dowladihii Soo Maray Soomaaliya
Kadib xorriyaddii, Soomaaliya waxay la soo martay marxalado kala duwan, oo ay ka mid yihiin:
- Dimoqraadiyaddii 1960-kii
- Kacaankii Siyaad Barre 1969-1991
- Burburkii Dowladdii dhexe iyo dagaalladii sokeeye
- Dadaallada dib-u-heshiisiinta iyo dowlad-dhisidda
Qariirada Soomaaliya iyo Xadkeeda Maanta
Soomaaliya waxay leedahay dhul ballaaran oo dhan 637,657 km², waxayna xuduudo la leedahay:
- Jabuuti (waqooyi galbeed)
- Itoobiya (galbeed)
- Kenya (koonfur galbeed)
- Badda Hindiya (bariga)
Juqraafi ahaan, Soomaaliya waxay leedahay xeebta ugu dheer ee Afrika, oo ah 3,333 km.
Soomaaliya waa dal leh taariikh fac weyn iyo juqraafi gaar ah oo muhiim u ah ganacsiga caalamka. Waxaa loo yaqaannaa “Isku-xirka Afrika iyo Carabta,” waxaana ay leedahay bulsho firfircoon, dhaqan qani ah, iyo taariikh aad u xiiso badan.
Haddii aad rabto in aad wax badan ka ogaato taariikhda Soomaaliya, waxaa jira buugaag badan oo laga heli karo maktabadaha caalamka, kuwaas oo qorey wax badan oo xiiso leh oo ku saabsan taariikhda, dhaqanka, iyo mustaqbalka dalka.
Mahadsanid! Halkaan kala soco warbixin kaloo muhiim ah